حزب راکح / حداش

 راکح (ریشما کمونیستیت حدا شایا لیست کمونیستى جدید) نامى است که شاخه ى انشعابى از حزب کمونیست اسرائیل (که اکثریت اعضایش را عرب ها تشکیل مى دهند) برخود اطلاق کرده است .

حزب کمونیست اسرائیل (با نام اختصارى ماکى ) در سال 1965 به دو شاخه تقسیم شد. شاخه اى که یهودیان در آن در اکثریتند، بر همان نام ماکى باقى مانده است .
تاریخ تاءسیس حزب راکح به عنوان حزبى کمونیستى به سال 1919 بر مى گردد. در آن سال گروهى چپ گرا از یهودیان مهاجر، حزب سوسیالیستى کارگران را در فلسطین بنیانگذارى کردند. این حزب بعدها به حزب کمونیست فلسطین تغییر نام یافت و در سال 1924 به اتحادیه ى احزاب کمونیست (کمینترن ) ⁽⁸⁾ پیوست و به عنوان شاخه ى این اتحادیه در فلسطین به رسمیت شناخته شد. از نیمه ى دهه ى بیست ، شمارى از کارگران و روشنفکران عرب جذب این حزب شدند.
حزب کمونیست فلسطین با توجه به مرام و مسلک فراملى و غیر طبقاتى خود و دیدگاهش نسبت به مساله ى فلسطین به عنوان مساله ى آزادى خواهى و میهن پرستى و هماهنگ با مواضع آن زمان اتحاد شوروى سابق ، با صهیونیزم و سلطه ى انگلستان بر فلسطین مخالف بود و استقلال خواهى عرب هاى فلسطین و مبارزه ى آنان بر ضد مهاجرت یهودیان به این سرزمین را تایید و از قیام هاى مکرر فلسطینیان و انقلاب بزرگ عربى (1936 تا 1939) پشتیبانى کرده و خواستار شرکت اعضایش در آن شده بود. این مواضع حزب به خصوص در جریان انقلاب بزرگ عربى در فلسطین سبب شد تا میان اعضاى یهودى و اعضاى عرب حزب تنش و اختلاف بوجود آید. به مرور زمان تنش و اختلافات طرفین تشدید شد به طورى که در سال 1943 حزب به سه شاخه تقسیم شد: یک شاخه مختص عرب ها که با نام جامعه ى آزادى خواهى میهنى به فعالیت خود ادامه داد، شاخه ى دیگر؛ متعلق به یهودیان که همچنان جدا از جنبش صهیونیزم باقى ماند و شاخه ى سوم کوچکى که با بعضى احزاب صهیونیستى رابطه برقرار کرد.
همزمان با اعلام تشکیل دولت اسرائیل در سال 1948، کمونیست ها یکبار دیگر صفوف خود را یکپارچه کردند و حزب کمونیست اسرائیل (معروف به ماکى ) را تشکیل دادند. این حزب ، دولت اسرائیل و نمادها و ارگان هایش را به رسمیت شناخت و در عین حال از بازگشت آوارگان فلسطینى و یا جبران زیان هاى وارده به آنان پشتیبانى کرده و نیز، خواهان استقرار یک کشور فلسطینى در بخشى که طبق مصوبه ى سال 1947 سازمان ملل تعلق به فلسطینیان دارد، شده است . در سال 1955 یک گروه چپ گراه به رهبرى موشى سینه پس از انشعاب از حزب مبام ، به حزب کمونیست اسرائیل پیوست .
حزب کمونیست اسرائیل همچنان بر دشمنى با صهیونیزم و امپریالیزم و تایید اتحاد شوروى (سابق ) و مواضع آن باقى ماند و به شدت با همه ى سیاست هاى داخلى ، خارجى و امنیتى تمامى کابینه ى اسرائیل مخالفت کرد. و در دهه ى پنجاه و نیمه ى نخست دهه ى شصت جسورانه و بى وقفه به مبارزه بر ضد اعمال تبعیض نژادى و تحمیل مقررات حکومت نظامى علیه عرب هاى اسرائیل و سرکوب و مصادره ى زمین هایشان پرداخت . این حزب به طور کلى جنبش ناسیونالیستى عربى در منطقه (به رهبرى جمال عبدالناصر) و اهداف کلى و مبارزه ى آن براى نیل به آزادى کامل سیاسى و اقتصادى را مورد تایید قرار داد. با گذشت زمان این تصور در ذهن ها بوجود آمد که حزب کمونیست اسرائیل در حالى که حزبى یهودى - عربى و با مرامى کمونیستى و فراملى است ، یکى از احزاب ملى فلسطین و مدافع ناسیونالیزم عربى مى باشد.
این ذهنیت و مبارزات عملى حزب کمونیست اسرائیل سبب شد تا این حزب با مقبولیت وسیع عرب هاى مقیم اسرائیل رو به رو شود، چنان که بر شمار عرب هایى که به این حزب مى پیوستند روز به روز افزوده شد و در انتخابات پیاپى کنست تعداد بیش ترى از آنها به سود این حزب راى دادند. این امر به دشمنى بیش تر این حزب با صهیونیزم و تایید بیش از پیش آرزوها و مبارزات ملى در منطقه انجامید. با این پیشینه مضاف بر نارضایتى روزافزون محافل یهودى حزب از نحوه ى برخورد اتحاد شوروى (سابق ) با شهروندان یهودى اش و سیاست جانبدارانه ى این کشور از اعراب در خاورمیانه سبب شد این حزب در سال 1965 به دو شاخه تقسیم شود: یک شاخه با اکثریت یهودیان به رهبرى شموئیل میکونیس و موشى سینه و شاخه اى دیگر با اکثریت عرب ها به رهبرى مئیر فیلنر و توفیق طوبى . شاخه ى اول با نام ماکى و شاخه ى دوم با نام راکح به فعالیتشان ادامه دادند. در انتخابات پارلمانى که در آن سال برگزار شد، راکح سه کرسى کنست را از آن خود کرد ولى تنها یک نامزد ماکى توانست به کنست راه یابد. نتیجه ى این انتخابات به خوبى مشخص کرد که راى دهندگان واقعى به نفع این حزب چه کسانى هستند. چیزى که این نتیجه را بیش تر عیان مى کند این است که شاخه ى ماکى به تدریج قدرت خود را از دست داد و رد اوایل دهه ى هفتاد این شاخه به کلى ناپدید شد.
اندکى پیش از انتخابات سراسرى سال 1977، راکح به اتفاق عده اى از روشنفکران ملى گراى عرب و شمارى از یهودیان چپ ، جبهه ى دموکراتیک براى صلح و برابرى (حزیت دیموکراتیک لشالوم و لشفیون با نام اختصارى حداش ) را به منظور شرکت در انتخابات مزبور تشکیل دادند. برنامه ى سیاسى حداش براى شرکت در آن انتخابات متضمن موارد زیر بود:
عقب نشینى فورى از تمامى اراضى اشغال شده در جنگ سال 1967 از جمله شهر بیت المقدس ؛ به رسمیت شناختن حق ملت فلسطین در تعیین سرنوشت و تشکیل کشور فلسطین در اراضى اشغالى پس از خروج ارتش ‍ اسرائیل از آن و به رسمیت شناختن سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف ) به عنوان نماینده ى رسمى ملت فلسطین . از دیگر مواد این برنامه مى توان به موارد زیر اشاره کرد: دفاع از حقوق و منافع کارگران شهرى و روستایى شاغل در بخش هاى تولید و خدمات ؛ لغو سیاست تبعیض و سرکوب بر ضد عرب هاى مقیم اسرائیل در همه ى زمینه ها؛ برچیدن همه جانبه ى سیاست تبعیض نژادى و تضمین حقوق ساکنان محله ها و شهرک هاى فقیر نشین ؛ دفاع از آزادى ها و دموکراسى و دفع خطر فاشیسم ، حقوق برابر زن و مرد در کلیه ى زمینه ها.
هر چند حداش هنوز هم پابرجاست و راکح تحت لواى آن در انتخابات کنست شرکت مى کند اما اغلب کسانى که راکح را در تشکیل حداش ‍ همراهى کردند به مرور زمان از این جبهه خارج شدند. در اواخر دهه ى هشتاد و اوایل دهه ى نود و درپى فروپاشى اتحاد شوروى و بلوک سوسیالیزم و دگرگونى ها و تحولات در منطقه ى عربى ، راکح با آشفتگى فکرى و بحران حاد سازمانى روبرو شد و بر اثر درگیرى هاى درونى که مدت بیش از دو سال ادامه یافت ، شمارى از سران برجسته از آن خارج شدند و میئوفیلنر و توفیق طوبى (دو رهبر قدیمى حزب ) رهبرى حزب را به عناصرى جوان و تازه نفس واگذار کردند همچنین راکح بیش تر ماهیتى فلسطینى و عربى پیدا کرده تا ماهیت یهودى . قرار دادن بى سابقه ى یک شخصیت عربى به نام توفیق زیاد در راءس لیست انتخاباتى حزب در انتخاب سال 1992 مؤ ید این واقعیت است . به رغم این بحران و تبعاتش و رقابت احزاب عربى دیگر با هدف جذب آراى عرب ها، نتایج این انتخابات نشان داد که راکح هنوز نیز بزرگ ترین و قدرتمندترین حزب در میان عرب ها به شمار مى رود هر چند در مقایسه با نتایج انتخابات سال 1988، یک چهارم قدرت خود را در کنست از دست داد.
راکح (یا حداش ) در تمامى انتخابات پارلمانى که در فاصله ى سال هاى 1965 (سال تاءسیس راکح ) و 1992 برگزار شده است ، توانست 3 تا 4 کرسى کنست را به دست آورد به جز در انتخابات سال 1977 که اندکى پس ‍ از تشکیل حداش انجام شد، موفق به کسب 5 کرسى کنست گردید. در انتخابات ؛ تکیه گاه اصلى راکح عرب ها هستند همچنین عده ى کمى از یهودیان به سود این حزب راى مى دهند. درصد عرب هایى که به نفع راکح راى مى دهند از 23 درصد در انتخابات سال 1965 به 29 درصد در انتخابات سال 1969، 37 درصد در انتخابات سال 1973 و 51 درصد در انتخابات سال 1977 افزایش یافت .
چنان که ملاحظه مى شود در این مدت درصد راى دهندگان عرب به نفع راکح روند صعودى داشته و حداکثر آن در انتخابات سال 1977 بود. ولى در انتخابات سال هاى 1981، 1984، 1988، 1992 روند نزولى داشته و به ترتیب 38 ، 32 (در سال هاى 84 و 88) و 23 بود. از جمله عواملى که به کاهش اقبال اعراب به راکح (زیر لواى حداش ) در دهه ى اخیر منجر شد مى توان به پیدایش لیست پیشرو براى صلح (1984) و حزب دموکراتیک عرب (1988) به عنوان دو رقیب در مناطق عرب نشین مضاف بر فعالیت احزاب صهیونیستى در این مناطق اشاره کرد.
على رغم گذشت چندین دهه از تشکیل راکح ، برنامه ى سیاسى این حزب (چه به صورت منفرد و چه در قالب حداش ) به لحاظ ماهیت چندان تغییر نکرده و مؤ لفه هاى اصلى این برنامه همچنان دست نخورده باقى مانده است . در خصوص مسایل داخلى ، راکح خواستار مساوات کامل عرب ها و یهودیان در اسرائیل ، پایان دادن به هر نوع تبعیض نژادى بر ضد اعراب و همکارى شخصیت هاى پیشرو دو طرف به منظور نیل به اهداف مشترک است . در زمینه ى مناقشه ى اعراب و اسرائیل خواهان تحقق صلحى فراگیر و عادلانه میان اسرائیل از یک سو و فلسطینیان و کشورهاى عربى از سوى دیگر، عقب نشینى اسرائیل از تمامى اراضى اشغالى از جمله بخش شرقى و عرب نشین بیت المقدس ، تشکیل دولت مستقل فلسطین و به رسمیت شناختن ساف به عنوان یگانه نماینده ى ملت فلسطین مى باشد.
راکح از حیث پایگاه انتخاباتى ، از پشتیبانى گسترده ى عرب ها از اقشار گوناگون اجتماعى به ویژه کارگران ، روشنفکران و جوانان برخوردار است . برابر آمارى که راکح در سال 1969 اعلام کرد، اعضاى این حزب را 57 کارگران ، 20 کارمندان ، 8 دارندگان مشاغل آزاد، 8 پیشه وران و 5 خانم هاى خانه دار تشکیل مى دادند. هر چند بعدها آمارى از این قبیل منتشر نشده است اما مى توان چنین فرض کرد که ترکیب اعضاى حزب تفاوت ماهوى نکرده است .
حزب راکح از زمان تاءسیس تاکنون ، علاوه بر فعالیت هاى سیاسى و مبارزاتى ، در زمینه ى فرهنگى فعالیت هاى چشمگیرى داشته و تعدادى روزنامه و نشریه فرهنگى و ادبى دوره اى را، که مورد اهتمام بیش تر نویسندگان و روزنامه نگاران عرب قرار گرفته ، منتشر کرده و در حفظ هویت ملى و قومى اقلیت عرب مقیم اسرائیل سهم زیادى داشته است .
مهم ترین نشریات این حزب : روزنامه ى الاتحاد و ماهنامه ى ((الجدید)).
ساختار سازمانى حزب تشکیل مى شود از: کنگره ، شوراى کشورى ، کمیته ى مرکزى و دفتر سیاسى .
شمار کرسى هاى حزب راکح در دوره هاى مختلف کنست : کنست ششم (1965) 3 کرسى ؛ کنست هفتم (1969) 3 کرسى ؛ کنست هشتم (1973) 4 کرسى ؛ کنست نهم (1977) 5 کرسى ؛ کنست دهم (1981) 4 کرسى ؛ کنست یازدهم (1984) 4 کرسى ؛ کنست دوازدهم (1988) 4 کرسى و کنست سیزدهم (1992) 3 کرسى