حزب مفدال

  مفدال (مفلغا دائیت لئومیت یا حزب دینى ملى ) یکى از احزاب مذهبى صهیونیستى است که در سال 1956 با اتحاد دو حزب مذهبى صهیونیستى با سابقه ((همزرامى )) و ((هبوعیل همزرامى )) تشکیل شد. حزب همزرامى در سال 1902 در روسیه و حزب هبوعیل همزرامى در سال 1992 در فلسطین پایه گذارى شدند.

این دو حزب مشترکا جناح مذهبى جنبش صهیونیستى را تشکیل مى دادند. حییم موشى شابیرا، یوسف بورگ ، اسحاق روفائیل و زیرح فیرهاتیگ برجسته ترین رهبران حزب مفدال به هنگام تاسیس به شمار مى رفتند.
حزب مفدال از بدو تاسیس تا سال 1977، هم پیمانى دیرینه احزاب همزرامى و هیوعیل همزرامى از یک سو و حزب مباى از سوى دیگر را که نیمه دهه سوم برقرار بود، حفظ کرده و در تمامى کابینه هاى ائتلافى که به رهبرى حزب مباى یا حزب کارگر تا سال 1977⁽⁵⁾ تشکیل شد، شرکت کرد. در این مدت مفدال به طور سنتى دو وزارتخانه مذاهب و کشور را عهده دار مى شد و بیشترین همتش را متوجه امور داخلى که به ماهیت مذهبى دولت و منافع مذهب گرایان مستقیما ارتباط دارد، مى نمود و خود را چندان درگیر سیاستهاى خارجى ، امنیتى ، اقتصادى و اجتماعى نمى کرد و همین امر از حزب مفدال شریکى بى دردسر براى احزاب مباى و کارگر در بیشتر کابینه هایى که این دو حزب تشکیل دادند، ساخته بود.
مفدال در طول مدت حضور در کابینه طى سه دهه نخست تاسیس دولت اسرائیل ، تمام تلاشش را مصروف ایجاد و ساماندهى نهادهاى مذهبى و اجتماعى با هدف پاسخگویى به نیازهاى پیروانش ، توسعه شبکه آموزش ‍ مذهبى دولتى و موسسات تحصیلات دینى وابسته به حزب و بهبود کیفیت خدمات درمانى و اجتماعى ارایه شده به مذهب گرایان کرده سعى مى نمود وضعیت موجود را که بازمانده دوران ماقبل تاسیس دولت اسرائیل است ، از طریق تصویب قوانین لازم در کنست لازم کند.
اما در پى شکست حزب کارگر در انتخابات سال 1977 و به قدرت رسیدن حزب لیکود که به کودتاى سیاسى موسوم است ، مفدال به حزب کارگر پشت کرده و با احزاب راستى ناسیونالیستى هم پیمان شد. این حزب در دو کابینه اى که مناخم بگین پس از انتخابات سال هاى 1977 و 1981 تشکیل داد و نیز کابینه هاى وحدت ملى تشکیل شده بعد از انتخابات سالهاى 1988 و 1992 شرکت کرد ولى از شرکت در کابینه اى که پس از انتخابات سال 1992 به رهبرى حزب کارگر تشکیل شد، خوددارى کرد. این موضع جدید با تحول ریشه اى که از نیمه دهه هفتاد مفدال را در برگرفته و این حزب ار از حزبى میانه رو در زمینه مسایل خارجى و امنیتى (مسایل مربوط به سرزمینهاى اشغالى بخشى از مسایل خارجى و امنیتى به شمار مى رود) به حزبى به شدت ناسیونالیستى و از حزبى دینى به حزبى مبدل ساخته است که موضوع ((سرزمین اسرائیل بزرگ )) را سرلوحه برنامه هایش قرار مى دهد، هم خوانى دارد.
تحول در مواضع و اولویت هاى مفدال به دنبال رویارویى شدید و مستمرى که در طول دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد میان رهبران قدیمى حزب که موضع گیرى هاى سیاسى نزدیک ترى به موضع گیرى هاى حزب کارگر داشتند و اعضاى جوان حزب به رهبرى زفولون هامر و یهودا بن مئیر رخ داد، اتفاق افتاد.
هامرو بن مئیر و سایر جوانان حزب مفدال تحت تاثیر اندیشه هاى خاخام تسفى یهودا هکوهین کوک رهبر روحى جنبش غوش ایمونیم و رییس ‍ پشیفات مژکاز هراف قرار داشتند. این خاخام به اصطلاح سرزمین اسرائیل را از لحاظ قداست همسنگ ((تورات اسرائیل )) و ((ملت اسرائیل )) مى داند و سکونت یافتن در این سرزمین و باقى ماندن آن تحت حاکمیت اسرائیل را دو فریضه مذهبى همانند سایر فرایض اعلام کرده است .
در دهه هشتاد جوانان مفدال با بهره گیرى از خصومت و رقابت سران قدیمى حزب با یکدیگر، ضمن تسلط بر این حزب توانستند مواضع و اولویت هایش را تغییر دهند.
در نیمه نخست دهه هشتاد، مفدال با دو انشعاب روبرو شد که به ضعف این حزب و از دست بخش بزرگى از پایگاه انتخاباتى اش انجامید. در سال 1981 و در آستانه کنست دهم ، گروهى از یهودیان شرقى به رهبرى اهرون ابوحتسیرا در اعتراض به سیطره اشکنازها بر رهبرى و نهادهاى مفدال ، از این حزب جدا شدند و حزب جدیدى به نام تامى (تنوعات مشورت اسرائیل یا جنبش میراث اسرائیل ) تشکیل دادند. این حزب در انتخابات مذکور با جذب تعداد زیادى از آراء یهودیان شرقى )که پیشتر به نفع مفدال راى مى دادند) توانست سه کرسى کنست را از آن خود کند. و در سال 1983 گروه دیگرى از اعضاى به شدت افراطى (به لحاظ سیاسى و مذهبى ) مفدال به رهبرى دو خاخام ، یوسف شابیرا و حییم دروکمان به عنوان اعتراض به مواضع سران این حزب نسبت به برخى امور سیاسى و شهرک سازى ، از حزب منشعب شدند و حزب جدیدى به نام متساد را (مفلغا تسیونیت داتیت یا حزب صهیونیستى مذهبى ) تاسیس کردند. در آستانه انتخابات سال 1984، متساد با حزب بوعالى اسرائیل به رهبرى خاخام ابراهام فیردیغمر و گروهى از جنبش غوش ایمونیم به رهبرى منان بورات (منشعب از حزب هتحیا) متحد شدند و حزب موراشاه (میراث ) را تشکیل دادند. این حزب در انتخابات مذکور با جذب آراء بخشى از هواداران مفدال از لحاظ سیاسى داراى گرایش هایى شدیدا افراطى بودند، توانست دو تن از نامزدهایش را راهى کنست کنند. شابیرا، دروکمان و بورات در زمان هاى مختلفى به حزب مفدال بازگشتند.
به عمق موضوع که نگاه مى افکنیم درمى یابیم که درگیرى ها و انشعاب ها در درون مفدال در حقیقت بازتاب شمارى از دگرگونى هاى سیاسى و اجتماعى ریشه است که طى دو دهه اخیر در اسرائیل رخ داده است (شامل رشد احساسات ناسیونالیستى ، گسترش تفکرات فرقه حریدیه و بروز نقش ‍ سیاسى فرق یهودیان شرقى ). این دگرگونى ها به فروپاشى پایگاه انتخاباتى سنتى مفدال و تضعیف نقش این حزب در پارلمان اسرائیل انجامید. تعداد کرسى هاى حزب مفدال در کنست که در سه دهه نخست تاسیس اسرائیل از 10 تا 12 کرسى بود، در انتخابات سالهاى 1981، 1984، 1988، 1992 به ترتیب 6، 4، 5، 6 کرسى بود. با ضعیف شدن مفدال موازنه قوا در درون اردوگاه مذهب گرایان در دهه اخیر به نفع احزاب حریدى تغییر یافته است به طورى که قدرت این احزاب تقریبا دو برابر قدرت حزب مفدال شد در حالى که پیشتر وضعیت کاملا بر عکس بود.
در آخرین انتخابات کنست (سال 1992)، رفولون هامر رهبر حزب مفدال در راس لیست انتخاباتى حزب قرار داشت . در این انتخابات ، برنامه سیاسى مفدال بسیار افراطى بود. مهمترین نکات این برنامه عبارت بود از: عدم واگذارى هیچ بخشى از به اصطلاح سرزمین اسرائیل به بیگانگان ؛ عدم تخریب هیچ شهرک یهودى نشین ؛ بیت المقدس یکپارچه پایتخت دولت و ملت اسرائیل بوده و خواهد بود؛ مقابله با تروریسم و قیام مردم فلسطین (انتفاضه )، دولت اسرائیل به تنهایى مسوول برقرارى امنیت و آرامش و حفظ نظم عمومى است و براى این کار باید از ارتش ، دستگاه هاى امنیتى و کلیه ى وسایل لازم استفاده کند؛ بلندى هاى جولان بخش ‍ تفکیک ناپذیر دولت اسرائیل است و در هیچ مذاکرات صلحى نباید موضوع استرداد آن به سوریه مطرح گردد.
شوراى عالى خاخامان اسرائیل و مؤ سسات آموزش دینى دولتى در اختیار مفدال است و این حزب تعدادى یشیف ، آموزشگاه حرفه اى و مدرسه عالى تلمود را اداره مى کند و در دانشگاه علوم دینى بار- ایلان که در دهه ى پنجاه احداث شده است ، نفوذ زیادى دارد.
جنبش مدافع سیاست شهرک سازى هکیبوتس هداتى (کیبوتس دینى ) شامل تعدادى کیبوتس و ده ها موشافاه ، جنبش جوانان بنى عکیفا تشکیل شده در سال 1929 و یک جنبش زنان که در دهه ى شصت تاءسیس یافته است ، به مفدال وابسته اند. همچنین این حزب چندین مؤ سسه ى مالى و اقتصادى و در راءس آن بانک همزرامى ، بانک بوعیل همزرامى و شرکت ساختمانى مشحاف را در اختیار دارد. روزنامه ى هتسوفیه ارگان حزب مفدال است .
شمار کرسى هاى حزب مفدال در دوره هاى مختلف کنست :
کنست سوم (1955) 11 کرسى (با نام جبهه مذهبى ناسیونالیستى )؛ کنست چهارم (1959) 12 کرسى ؛ کنست پنجم (1961) 12 کرسى ؛ کنست ششم (1965) 11 کرسى ؛ کنست هفتم (1969) 12 کرسى ؛ کنست هشتم (1973) 10 کرسى ؛ کنست نهم (1977) 12 کرسى ؛ کنست دهم (1981) 6 کرسى ؛ کنست یازدهم (1984) 4 کرسى ؛ کنست دوازدهم (1988) 15 کرسى ؛ کنست سیزدهم (1992) 6 کرسى .