اردوگاه راست گرایان

در تقسیم بندى که از احزاب اسرائیل مى شود، لیکود در حال حاضر در اردوگاه احزاب دست راستى قرار مى گیرد. لیکود گرایش هاى حزبى گوناگونى در خود جاى داده و این حزب حدفاصل احزاب میانه رو منتهى الیه راست مى باشد. احزاب هتحیا، تسومت ، مولیدت و یعود و حزب نژادپرست و منحله ى کاخ افراطى ترین احزاب راستى به شمار مى روند.

حزب لیکود لیکود یک حزب راست گرا که در سال 1973 از اتحاد دو حزب حیروت و آزادگان (که پیش تر گروه حیروت - آزادگان یا گاحل را تشکیل داده بودند)، همان دو حزب کوچک مرکز ازاد و فهرست رسمى و چند گروه کارگرى که قبلا به جنبش سرزمین کامل اسرائیل وابسته بودند، شکل گرفته است . این حزب به پیشنهاد ژنرال شارون که اندکى پیش از انتخابات سال 1973 کنست از ارتش استعفا داد و به حزب آزادگان پیوست ، تشکیل شد. از همان اوان تشکیل لیکود، حزب حیروت به رهبرى مناخیم بگین از پیش ترین قدرت برخوردار بود، و آخرالامر توانست سایر احزاب را ببلعد و در خود هضم کند. این امر در سال 1985 زمانى اتفاق افتاد که احزاب تشکیل دهنده ى لیکود توافق کردند ضمن انحلال تشکیلات مستقل خویش ، خود را در حزب واحدى که حزب حیروت مى باشد، ادغام کنند.
هدف از تشکیل حزب لیکود عبارتند از: گرد آمدن تمامى احزاب و گروهاى راست گراى اسرائیل در یک گروه انتخاباتى - پارلمانى ، به قصد کنار زدن حزب کارگر و به دست گرفتن قدرت و اجراى برنامه هاى سیاسى و اقتصادى توسط راست گرایان . ولى حزب تازه تاسیس یافته ى لیکود نتوانست در انتخابات 1973 به این مهم دست یابد. هر چند در این انتخابات موقعیت حزب کارگر به دلیل پیامدهاى جنگ اکتبر سال 1973 به شدت متزلزل شده بود؛ ولى در انتخابات سال 1977، حزب لیکود توانست از جنبش کارگرى پیشى بگیرد و براى نخستین بار در تاریخ اسرائیل ، قدرت را در این دولت در دست گرفت . این حزب از سال 1977 تا 1981 با ائتلاف با احزاب مذهبى (و مشارکت جنبش دموکراتیک براى تغییر) و از سال 1981 تا 1984 با ائتلاف با احزاب مذهبى و راست گرا، کابینه ى اسرائیل را تشکیل داد و طى این مدت دست به عملیات وسیع شهرک سازى در کرانه ى باخترى زد. حزب لیکود که به قدرت رسیدنش در پى انتخابات سال 1977 به ((کودتاى سیاسى )) توصیف شد، در عرصه ى اقتصاد نیز دست به یک ((کودتا)) زد. ولى به دنبال انتخابات سال هاى 1984 و 1988 و پدید آمدن وضعیتى تقریبا برابر، میان اردوگاه راست گرایان ملى و مذهبى و اردوگاه چپ گرایان ، حزب لیکود ناگزیز به تشکیل کابینه ى وحدت ملى با مشارکت حزب کارگر نتوانست اکثریت آرا به دست آورد و به ناچار قدرت را به رقیبش یعنى حزب کارگر واگذار کرده و به صفوف مخالفین دولت پیوست .
در آخرین انتخابات پارلمانى (سال 1992)، برجسته ترین نکات برنامه ى انتخاباتى حزب لیکود، در زمینه ى سیاست خارجى و امنیت عبارت بود از: حق همیشگى و غیر قابل تردید ملت یهود از زندگى همراه با صلح و امنیت در به اصطلاح سرزمین اسرائیل ؛ حق دولت اسرائیل در حاکمیت بر یهودا و سامره (کرانه ى باخترى ) و نواز غزه و تا تحقق این امر از پاى نخواهد نشست . حزب لیکود در صورت پیروزى در انتخابات و تشکیل کابینه به موافقتنامه ى کمپ دیوید پایبند خواهد بود. تشکیلات خودگردان که در موافقتنامه ى کمپ دیوید به آن اشاره شده است ضامن یکپارچگى سرزمین اسرائیل غربى و عدم تشکیل کشور مستقل فلسطینى در آن است . تشکیلات حکومت مذکور به معنى حق تعیین سرنوشت و برخوردارى از حق حاکمیت یا ایجاد کشور مستقل فلسطینى نیست . تلاش لیکود براى از سرگیرى مذاکرات با هدف دستیابى به توافقى در زمینه ى تشکیلات خودگردان عرب هاى ساکن در یهودا و سامره (کرانه باخترى ) و نوار غزه است و ظاهرا اسرائیل به منظور تامین امنیت منطقه الجلیل همچنان در نوار اشغالى جنوب لبنان باقى خواهد ماند. شهر بیت المقدس پایتخت غیر قابل تقسیم اسرائیل است با حاکمیت کامل اسرائیل بر بلندى هاى جولان با توجه به مصوبه ى کنست دهم (بنا به پیشنهاد کابینه ى وقت به رهبرى حزب لیکود) مبنى بر اجراى قوانین اسرائیل بر این منطقه ؛ حزب لیکود عملیات شهرک سازى را در سراسر سرزمین اسرائیل با قدرت از سر خواهد گرفت و براى توسعه و پیشرفت شهرک هاى احداث شده تلاش خواهد کرد.
در عرصه ى اقتصاد، حزب لیکود در برنامه ى انتخاباتى اش خواهان فروش ‍ شرکت ها و مؤ سسات دولتى به افراد حقیقى و حقوقى و کارگران آنها و تسریع در فروش سهام دولت در بانک ها بود و در خصوص هستدروت ، فک ارتباط اتحادیه هاى کارگرى ، صندوق بیماران و صندوق بازنشستگان و واگذارى امور بهداشت و درمان و تاءمین اجتماعى به دولت را خواستار شد (همچنین نگاه کنید به : حیروت و آزادگان ).
از لحاظ اوضاع داخلى لیکود، ریاست مناخیم بگین بر این حزب همراه با ثبات و استقرار بود. موقعیت مستحکم بگین و فصل الخطاب بودن نظر او در تعیین خط مشى سیاسى حزب و اتخاذ تصمیمات مهم دلیل این ثبات و استقرار بود. ولى با کناره گیرى بگین از سیاست در سال 1983 و قرار گرفتن اسحاق شامیر در راس لیکود، این حزب در دهه اخیر با بى ثباتى و منازعات درونى فراوانى روبرو بوده است . شامیر نتوانست موقعیتش را در حزب مستحکم کند و به همین دلیل به سه جناح (جناح شامیر - آرنس ، جناح شارون و جناح دیوید لیوى که بیشتر از یهودیان شرقى تشکیل مى شود) تقسیم شد. رهبران این سه جناح بر سر کسب قدرت و موقعیت برتر و تصاحب ریاست حزب با یکدیگر به رقابت و رویارویى پرداختند که این امر به شکست حزب در انتخابات پارلمانى سال 1992 منجر شد. به دنبال این شکست ، آرنس از حزب خارج شد. در انتخابات مقدماتى که به منظور انتخاب رییس حزب (و نامزدى او براى پست نخست وزیرى ) در آوریل 1993 و با شرکت تمامى اعضاى حزب برگزار شد، بنیامین نتانیاهو یکى از سران شاخص جناح شامیر - آرنس توانست بر شارون و دیوید لیوى پیشى گیرد. ولى این دو، ریاست نتانیاهو را بر حزب نپذیرفتند و اعلام کردند که براى عزل او از ریاست حزب تا پیش از برگزارى انتخابات آینده تلاش ‍ خواهند کرد.
در اواخر مارس 1995، بین لیوى و طرفدارانش از یکسو و نتانیاهو و سایر سران حزب لیکود از سوى دیگر در خصوص برخى مسایل سازمانى ، اختلاف حادى رخ داد که به دنبال آن لیوى اعلام کرد دیر حزب لیکود را ((خانه )) خود نمى داند و به منظور شرکت در انتخابات سراسرى سال 1996 جنبش جدیدى شخصا وارد رقابت براى تصاحب پست نخست وزیرى خواهد شد.
البته لیوى براساس توافق با رهبرى لیکود، از گروه پارلمانى این حزب در کنست خارج نشد. لیوى در اقداماتش از حمایت تعداد زیادى از یهودیان شرقى عضو لیکود برخوردار بوده و بسیارى از ناظران پیش بینى مى کنند که لیوى انشعابش از حزب لیکود و تاسیس جنبش جدید را پیش از انتخابات سال 1996 و در زمان مناسب اعلام خواهد کرد.
پایگاه انتخاباتى و حزبى لیکود از ترکیبى ناهمگون از ثروتمندان ، اقشار متوسط و تهیدستان تشکیل مى شود. طرفداران و هواداران حزب لیکود را اغلب اتباع طوایف شرقى که به لحاظ درآمد، سطح فرهنگ و موقعیت اجتماعى در سطح پایین اند، تشکیل مى دهند.
در انتخابات سراسرى و محلى معمولا درصد بالایى از راى دهندگان در سه شهر بزرگ ا سرائیل یعنى تل آویو، حیفا و بیت المقدس و اکثریتى از مردم شهرهاى در حال رشد، (ساکنان این شهرها از یهودیان شرقى هستند) به نفع لیکود راى مى دهند. همچنین شمار معتنابهى از مذهبیون یهودى که گرایش هاى فرقه اى افراطى دارند، به لیکود راى مى دهند.
ساختار سازمانى حزب لیکود از کنگره (3500 عضو در سال 1994) به عنوان عالى ترین ارگان حزب ، کمیته مرکزى (از همان اعضاى کنگره تشکیل مى شود ولى به نام کمیته مرکزى )، دفتر سیاسى (400 عضو) و دبیرخانه (61 عضو) تشکیل مى شود. در سالهاى اخیر حزب لیکود نظام انتخابات مقدماتى را به منظور برگزیدن رئیس حزب و نامزدش براى پست نخست وزیرى ، نامزدهاى عضویت در کنست ، متصدیان ادارات محلى ، اعضاى کنگره و اعضاى شوراهاى حزب در شهرهاى مختلف پذیرفته است .
شمار کرسى هاى حزب در دوره هاى مختلف کنست ، کنست هشتم (1973) 39 کرسى ؛ کنست نهم ؛ (1977) 43 کرسى ؛ کنست دهم (1981) 48 کرسى ؛ کنست یازدهم (1984) 40 کرسى و کنست سیزدهم (1992) 32 کرسى